با فرض اینکه همه پدیده‌ها تاریخ‌مندند و در ذیل مفاهیم قابل صورت بندی هستند، بنابراین می‌توان هر موضوع و پدیده ای را در بستر تاریخ بررسی و مفهوم بندی کرد. با این مقدمه، دو پرسش وجود دارد:
1) جنگ ایران و عراق را چگونه باید مورد مطالعه قرار داد؟
2) هم اکنون جنگ ایران و عراق با چه روشی مطالعه می شود؟
چنانکه اشاره شد، برای بررسی پدیده‌های تاریخی و اجتماعی، دو روش کلی شامل توصیفی و مفهومی وجود دارد. بدیهی است پدیده ای که در بستر تاریخی با توصیف و تحلیل، ظرفیت بررسی داشته باشد، از نظر مفهومی نیز احتمالاً قابل بررسی است. در عین حال ترجیح روش به این دلیل اهمیت دارد که؛ روش تابع مسئله است. به این معنا که با هر روشی به هر مسئله‌ای نمی‌توان پاسخ داد. با این توضیح، انتخاب روش برای مطالعه، تابع تعریف از مسئله جنگ است.
اگر جنگ ایران و عراق در نسبت با انقلاب و مناسبات تاریخی با عراق تعریف و تفسیر شود، باید با روش تاریخی مورد مطالعه قرار بگیرد، چنانکه هم اکنون رایج است. اگر جنگ ایران و عراق با نظر به «موضوع و مسئله» مورد توجه قرار بگیرد، باید بر اساس «مفهوم جنگ» مورد بررسی قرار بگیرد.
هم اکنون روش تاریخی در مطالعه جنگ غلبه دارد و مهمتر آنکه؛ ظرفیت بررسی مفهومی، با تمرکز بر مسئله جنگ بعنوان یک امر استراتژیک را محدود کرده است. بررسی تاریخی موجب شده که «مفهوم دفاع مقدس» راهنمای بررسی‌ها در چارچوب انقلاب و واکنش دفاعی جامعه ایران در چارچوب ارزش‌های دینی- انقلابی مورد توجه قرار بگیرد. روش مورد استفاده نیز نقلی و مستند، همچنین استفاده از خاطرات است. رویکرد و روش‌های یاد شده در حالیکه بخشی از واقعیات تاریخی را آشکار می کند، در عین حال مسئله جنگ را به تاریخ و خاطره تقلیل می دهد. علاوه بر این، توسعه و ساختارمند کردن مناقشات سیاسی در بستر بررسی‌های تاریخی، ظرفیت‌های مسئله جنگ را بعنوان امر تکرارپذیر در آینده محدود می‌کند.
با نظر به توضیحات یاد شده، حتی تاریخ جنگ را می‌توان در ذیل مفهوم جنگ بعنوان یک مسئله استراتژیک مورد بازبینی قرار داد و به پرسش‌های اساسی آن پاسخ داد. در حالیکه بررسی‌های تاریخی ظرفیت بررسی‌های انتقادی و پاسخ به پرسش‌ها را نداشته و به صورت تدریجی، پرسش‌ها نیز به بخشی از تاریخ نگاری جنگ تبدیل خواهد شد.
- برچسب ها:
فهم از جنگ، مطالعه جنگ، جنگ ایران و عراق، مسئله استراتژیک، -
مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به فهم از جنگ
-
نظرات()
اشاره:
پس از انتشار یادداشت «درنگی در انتساب راهبرد جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم به امام خمینی» در سایت جماران، نویسنده محترم جناب آقای صادقی درخواست کردند یادداشت ایشان را بخوانم. پس از مطالعه، یادداشتی را با عنوان «نقدی بر یک نقد؛ استراتژی امام در جنگ چه بود و چه نتیجه ای داشت؟» نوشتم که در سایت منتشر شد و از ایشان خواستم مطالعه کنند. ایشان پس از مطالعه، به نقد اینجانب پاسخ داده اند که در ادامه خواهد آمد. بنظرم در زمانه‌ای که باب گفتگو درباره مسائل اساسی به نحوه بایسته گشوده نشده، باید اهتمام جناب صادقی به نقد و بررسی موضوعات و مسائل اساسی را مغتنم شمرد و برای تداوم و گسترش آن، تلاش کرد. در ادامه ابتدا یادداشت جناب آقای صادقی و سپس توضیحاتی که در این زمینه وجود دارد، خواهد آمد.
- برچسب ها:
استراتژی امام در جنگ، پایان جنگ، آیت الله هاشمی، -
مطالب مرتبط:
+ نقدی بر یک نقد؛ استراتژی امام در جنگ چه بود و چه نتیجه ای داشت؟
-
نظرات()
طرح مسئله
مسئله اساسی در بررسی عملیات‌های نظامی در زمان جنگ و ضرورت بررسی و سخن گفتن درباره آن، از جمله کربلای چهار و یا کربلای پنج، چیست؟ پاسخ به این پرسش از این جهت اهمیت دارد که روش بررسی، تابع تعریف مسئله است. استفاده از روش بررسی تاریخی و نقلی یا بررسی تحلیلی و یا نظامی- راهبردی، از همین مسیر باید تعیین و انتخاب شود. در واقع رویکردها و روش ها تابع پاسخ به همین پرسش است.
ادامه مطلب
- برچسب ها:
عملیات کربلای 5، عملیات کربلای 4، قاسم سلیمانی، محسن رضائی، هاشمی رفسنجانی، -
مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به کربلای پنج
-
نظرات()
پرسش عمومی در فضای مجازی درباره عملیات کربلای چهار، مبنی بر اینکه «آیا عملیات لو رفته بود ولی انجام شد؟» و پاسخ به آن، مبنی بر اینکه «عملیات فریب بود»، نگرش به عملیات کربلای چهار و واقعیّات تاریخی را با وجود توضیحات اصلاحی، مخدوش کرد و به حاشیه برد.
در مجموع آنچه در مواجهه با مسئله تاریخی عملیات کربلای چهار در طرح پرسش و پاسخ به آن واقع شد، بیانگر تفکر تاریخی و روش مواجهه با مسایل تاریخی در جامعه ایران است که عمیقاً با ملاحظات سیاسی- اجتماعی پیوند خورده است. به همین دلیل همواره باید میان آنچه که از یک واقعه بیان و درباره آن تبلیغ یا پرسش می‌شود، با واقعیات تاریخی، تفکیک قایل شد. این ملاحظه با فرض وجود لایه‌های پنهان و در نتیجه ضرورت دقت در بررسی های تاریخی و تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق مورد تأکید قرار گرفته است.
هم اکنون وجود بی‌اعتمادی موجب شده است که باورداشت‌های جامعه از مسیر پرسش‌های مناسب و پاسخ‌های شفاف و صادقانه از واقعیّات شکل نگیرد. به همین دلیل تصوّرات رایج در جامعه درباره مسایل موجود، و پاسخ ها در بسیاری از موارد، با واقعیّات همخوانی ندارد. در نتیجه شکاف میان واقعیّات تاریخی و ذهنیت و باورهای عمومی، همراه با پاسخ های مبهم به مسایل اساسی، تفکر تاریخی و روش مواجهه با مسایل اساسی در گذشته، حال و آینده را در جامعه به چالش کشیده است.
- برچسب ها:
عملیات کربلای چهار، تاریخ نگاری جنگ، پرسش های جنگ، -
مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به عملیات کربلای چهار
-
نظرات()
اشاره:
روز شنبه دوم آذر 98 در برنامه سرچشمه از شبکه پنج سیما، درباره مواضع
گروه‌های سیاسی در جنگ مطالبی را طرح کردم که موجب طرح پرسش از سوی جناب آقای اصغر معرفت
جو شده است. با توجه به روش ایشان در طرح پرسش، آنچه بعنوان پاسخ وجود دارد را در
متن نوشته ام که در ادامه مطلب ملاحظه می فرمایید.
- برچسب ها:
گروه های سیاسی در جنگ، برنامه سرچشمه، گفتگو، -
نظرات()
با فرض اینکه تاریخ هر دوره، با تاریخ نگری و تاریخ نگاری آن دوره نسبت دارد، بنابراین مشخصه‌های تاریخ نگاری هر دوره تاریخی را باید در ذیل مشخصه‌های تاریخی و تفکر تاریخی همان دوره مورد بررسی قرار دارد. بر این اساس این فرض که؛ «میان شرایط در یک دوره تاریخی، همچنین باورداشت‌های تاریخی در نگرش، روش ثبت و انتشار گزارش‌ها، پیوستگی وجود دارد»، ملاحظاتی وجود دارد که در ادامه به آن اشاره خواهم شد:
1- حمله عراق به ایران و واکنش دفاعی جامعه ایران، در مجموع مشخصه‌های یک دوره تاریخی را بر محور موضوع و مسئله جنگ شکل داده است که به «دهه جنگ و انقلاب» شناخته می شود. ملاحظه یاد شده در تبیین علت وقوع جنگ در چارچوب نظریه «پیوستگی جنگ و انقلاب»، در نتیجه نقش اساسی دارد.
2- تفکر تاریخی و روش تاریخنگاری جنگ، تحت تأثیر مشخصه‌های تاریخی زمان واقعه یعنی دهه جنگ و انقلاب قرار دارد که همچنان ادامه داشته و بدیلی برای آن به وجود نیامده است. به عبارت دیگر؛ خطوط اصلی تفکر و روش تاریخ نگاری جنگ، به معنای باورداشت‌های حاکم بر نگرش به وقایع جنگ و ثبت و ضبط آن در چارچوب پیوستگی جنگ و انقلاب، منجر به توسعه «مفهوم دفاع مقدس» شده است.
2- با پذیرش پیوستگی میان شرایط حاکم بر هر دوره تاریخی با تفکر تاریخی و روش ثبت وقایع تاریخی، موضوع دیگری را می‌توان مورد توجه قرار داد. به این معنا که «نقد» هیچ دوره تاریخی در همان دوره امکان پذیر نیست. زیرا نقد یک دوره تاریخی، بدون پایان یک دوره تاریخی امکان پذیر نخواهد بود. با این توضیح، آیا دوره تاریخی جنگ ایران و عراق در معرض نقد قرار گرفته است؟ نشانه های آن کدام است؟
- برچسب ها:
نقد تاریخی، تاریخنگاری جنگ، دوره های تاریخی، -
مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به نقد تاریخی
-
نظرات()
جناب آقای رضا صادقی در سایت جماران مقاله‌ای را با عنوان «درنگی در انتصاب راهبرد جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم به امام خمینی» منتشر کرده است. در این مقاله سوال نهفته و نانوشته‌ای وجود دارد. به این معنا که؛ آیا استراتژی امام، جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم بود؟ هدف نویسنده از بررسی این موضوع، با این فرض دنبال شده که؛ نه تنها استراتژی امام جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم نبوده است، بلکه امام راهبرد آقای هاشمی را قبول داشته است. نویسنده از طریق این بررسی، گفتمان موجود در سپاه درباره استراتژی جنگ و تفاوت نظر امام با نظر آقای هاشمی را مورد نقد قرار داده است.
ادامه مطلب
