هم اکنون حوزه پژوهشی جنگ ایران و عراق به دلیل موضوع جنگ، مأموریت سازمانی نیروهای مسلح در جنگ، در اختیار داشتن اسناد و همچنین برخی وجوه امنیتی، فرهنگی و مالی، بصورت اختصاصی در اختیار نیروهای مسلح قرار دارد. با این توضیح، این پرسش وجود دارد که؛ جهت گیری پژوهشی نیروهای مسلح در حوزه مطالعات جنگ ایران و عراق، از چه مشخصه‌ای برخوردار است؟ پرسش مورد نظر را در ادامه، با اشاره به مشخصه‌های حوزه پژوهشی جنگ ایران و عراق، کارکرد و کاستی‌های آن، بررسی خواهم کرد. ...

رجوع تاریخی چنانکه پیش از این مورد بحث قرار گرفت، همواره از «اکنون به گذشته» صورت می‌گیرد. بنظرم «اکنون» بمعنای در خود داشتنِ زمان گذشته و آینده بصورت همزمان است. بعبارت دیگر اکنون تلاقی گذشته و حال است با این تفاوت که، به میزانی که از اکنون به سمت آینده حرکت می کنیم، با اکنونِ جدید، اکنونِ پیشین تاریخی می شود. به این معنا که امر حاضر با حضور امر جدید به غیاب می رود. با نظر به تعریف یادشده از مفهوم اکنون و فرایند تاریخی شدن از حال به گذشته، این پرسش وجود دارد که؛ چگونه امر حاضر به غیاب می رود ولی همچنان قابلیت حضور دارد؟ و مهمتر آنکه امر غایب و تاریخی شده، چگونه دو باره حاضر می‌شود؟» ارجاع از اکنون به گذشته و یا استقبال از آینده، بیش از آنکه در کنترل و مدیریت فرد یا ساختارهای حاکمیتی باشد، تحت تأثیر ظهور تحولات اجتماعی و تغییرات ذهنی و سبک زندگی صورت می گیرد.

با این توضیح ردّپای بازبینی روایت های تاریخی از جنگ ایران و عراق را باید در تغییر مفاهیم پیشین و طرح پرسش های جدید، با گذار از اکنون و با نظر به آینده جستجو کرد. زیرا طرح پرسش های جدید در نگرش به تجربه جنگ، بیانگر تغییر در مفاهیم است که تحت تاثیر تغییر در اکنون صورت می گیرد. در واقع بازبینی ها از اکنونِ زنده و در نسبت با چالش های کنونی صورت می گیرد که پیش از این وجود نداشته است. از این طریق فرایند تاریخمندی فهم از تجربه جنگ با عراق شکل می گیرد.

مطالب مرتبط:

- موانع بازبینی مفاهیم و روایت های جنگ

اشاره:

تذکر دوستانه و انتقادآمیز برخی از مخاطبین به یادداشت‌ها، مقالات و کتاب‌های من، بر این موضوع تمرکز دارد که به مخاطبین و ضرورت توضیح بیشتر و ساده نویسی توجه نمی‌کنم. چنانکه یادداشت ها در سایت نیز به صورت اجمالی و اختصار، با فرض بدیهی انگاشتن موضوعات برای مخاطبین نوشته شده است. با وجود پذیرش این انتقاد، بارها برای غلبه بر آن تلاش کرده‌ام اما در اصلاح این نقیصه موفق نبوده ام. به همین دلیل احساس می‌کنم به صورت تدریجی خودم را به موضوعات و مفاهیم، همچنین افراد خاص محدود کرده ام. در ریشه یابی این مسئله با توجه به نثر روان مجموعه سیری در جنگ ایران و عراق و برخی کتابهای دیگر، درگیر این پرسش شده ام که تمرکز بر مسئله جنگ بعنوان یک امر استراتژیک به جای توصیف و تحلیل وقایع، تا چه اندازه در پیدایش این وضعیت تأثیرگذار بوده است؟ فارغ از هر پاسخی، امیدوارم مسئله مورد بحث با انتقاد و کمک دوستان برطرف شود.

در ادامه «جستار نویسی» در سایت که در این مرحله شروع کرده ام، پس از توضیح درباره مفهوم پرمناقشه تاریخی شدن جنگ، در چند یادداشت به بحث در باره مفاهیم اشاره خواهم کرد که همانند موضوع تاریخی شدن جنگ بدون مناقشه نخواهد بود ...

«تاریخی‌شدن تجربه جنگ با عراق» را با توجه به یادداشت قبلی و نظراتی که جناب صمدزاده در نقد و توضیح آن نوشتند، در این یادداشت برپایه این فرض توضیح داده ام که؛ «وقایع بزرگ تاریخی و تاریخ ساز هرگز از حافظه تاریخی یک ملت فراموش نخواهد شد». بنابراین چگونگی تداوم تأثیر وقایع تاریخ ساز به استدلال نیاز دارد که در پاسخ به این پرسش بررسی خواهد شد؛ رجوع به وقایع بزرگ تاریخی، ازجمله جنگ ایران و عراق، چرا و چگونه و در چه شرایطی صورت خواهد گرفت؟ ...

تاریخی شدن رخدادها را که در یادداشت پیشین به آن اشاره کردم، به دو معنا می‌توان تعریف کرد. نخست بمعنای وقوع یک واقعه تاریخ‌ساز که زمان و شرایط را به قبل و بعد از واقعه تقسم می کند. مانند واقعه انقلاب و جنگ که تاریخ ساز بود و زمان را به قبل و بعد از آن تقسیم کرده است.

معنای دوم که در این یادداشت در نظر دارم، این است که تأثیرگذاری واقعه تاریخی جنگ بعنوان یک گفتمان یا پارادایم غالب، همانند زمان جنگ، به پایان رسیده و ما درگیر پیامدهای آن هستیم. مهمتر آنکه تاریخ در هر دوره‌ای بر پایه اندیشه و از سوی بازیگران ساخته می‌شود و با گذشت زمان، اندیشه ها و بازیگران جای خود را به موضوعات و بازیگران دیگری می دهند. ...