تصرف سفارت آمریکا در 13 آبان سال 1358، بدون تردید یکی از مهمترین وقایع سیاسی تاریخ معاصر ایران است که در زمان وقوع، حتی به «انقلاب دوم» مشهور شد. درباره «علت تصرف سفارت آمریکا و پیامدهای آن»، در گذشته و اکنون نظرات مختلفی بیان شده است که نیاز به مطالعه و بازخوانی دارد. بعنوان مثال به چند نمونه از نظرات می‌توان اشاره کرد:

1- رقابت گروه‌های سیاسی در «مبارزه با امپریالیزم».

2- نگرانی‌های امنیتی از «سفر شاه به آمریکا» و تکرار کودتای 28 مرداد 1332.

3- واکنش جامعه ایران به کودتای آمریکایی- انگلیسی 28 مرداد علیه نهضت ملی کردن صنعت نفت.

4- مقابله نیروهای انقلابی با سیاست‌های لیبرالی دولت موقت و مذاکره با آمریکا.

در این یادداشت موضوع بحث میزان صحت نظرات یاد شده نیست، بلکه مسئله اساسی که در عنوان این یادداشت بصورت پرسش طرح شده، این است که؛ آیا میان حوادث تاریخی، پیوستگی و تسلسل وجود دارد؟ بدیهی است نوعی رابطه وجود دارد، ولی هر تبیینی در این زمینه، باید متکی بر اسناد و استدلال باشد. در واقع مسئله اساسی؛ چگونگی تعریف ارتباط میان وقایع تاریخی است. به این معنا که وقتی میان واقعه تاریخی تصرف سفارت آمریکا با سایر وقایع تاریخی نسبت علت و معلولی برقرار می‌شود، چگونه می‌توان این ارتباط را مورد شناسایی و آزمون قرار داد؟ فرضا گفته می‌شود؛ تصرف سفارت آمریکا بعنوان یک اقدام سیاسی و تاریخی، تحت تأثیر و در نتیجه واقعه کودتای 28 مرداد انجام شده است.

نظریه یاد شده مبنی بر پیوستگی میان تصرف سفارت آمریکا با واقعه تاریخی کودتای 28 مرداد سال 1332، ناظر بر این فرض است که؛ وقایع تاریخی، زمینه‌ساز وقوع رخداد تاریخی در زمان حال و آینده می‌شود. این نظریه موجب ارجاع یک واقعه به واقعه دیگر و منجر به مصادره و تسلسل تاریخی می‌شود. مهمتر آنکه وقتی این باور وجود دارد که کودتای 28 مرداد منجر به تصرف سفارت شد، این نظریه با نظریه دیگری هم تلاقی پیدا می‌کند که گفته می شود؛ تصرف سفارت آمریکا موجب حمله عراق به ایران شد. در نتیجه میان واقعه کودتای 28 مرداد با تصرف سفارت آمریکا و سپس حمله عراق به ایران، نوعی پیوستگی ایجاد می‌شود. در این صورت پرسش این است که؛ آیا میان وقایع تاریخی پیوستگی و تسلسل وجود دارد یا نوعی برساخته تناقض‌آمیز برای توجیه وقایع تاریخی جریان دارد؟

مطالب مرتبط:
+ تاملی بر مفهوم زمان؛ چگونگی تداوم و تغییر در تاریخ؟ - بخش اول
+ تاملی بر مفهوم زمان؛ چگونگی تداوم و تغییر در تاریخ؟ - بخش دوم