«تاریخی‌شدن تجربه جنگ با عراق» را با توجه به یادداشت قبلی و نظراتی که جناب صمدزاده در نقد و توضیح آن نوشتند، در این یادداشت برپایه این فرض توضیح داده ام که؛ «وقایع بزرگ تاریخی و تاریخ ساز هرگز از حافظه تاریخی یک ملت فراموش نخواهد شد». بنابراین چگونگی تداوم تأثیر وقایع تاریخ ساز به استدلال نیاز دارد که در پاسخ به این پرسش بررسی خواهد شد؛ رجوع به وقایع بزرگ تاریخی، ازجمله جنگ ایران و عراق، چرا و چگونه و در چه شرایطی صورت خواهد گرفت؟

تجربه جنگ ایران و عراق در ابعاد مختلف، بخش مهمی از تاریخ زیسته جامعه ایران است که به دلیل حضور گسترده و فراگیر مردم، ردّپای آن حتی در روستاها و قبور شهدا بمثابه بخشی از فرهنگ و هویت و باورهای سیاسی- اعتقادی جامعه ایران، قابل مشاهده می باشد. در عین حال با شکل گیری تاریخ جدید، با حضور نسل جدید و مسایل متفاوت با گذشته، چگونگی تاثیر وقایع و تجربه تاریخی در مواجهات جامعه ایران با مسایل جاری و آینده محل پرسش است و به بررسی نیاز دارد.

بنظرم «رجوع تاریخی» بمعنای تکیه و بازبینی تجربه جنگ با عراق، از منظر مسئله و ماهیت نظامی جنگ، تابع شرایط جامعه در مواجهه با مخاطرات آینده، با هدف برون رفت از «تنگناهای تاریخی»، مهمترین استدلال مبنایی برای توضیح مفهوم «رجوع تاریخی» در موضوع تجربه جنگ با عراق است که در پاسخ به پرسش می توان طرح کرد. زیرا تأثیرات فرهنگی و ساختاری جنگ همراه با تأثیرات راهبردی در نگرش به مسایل بنیادین در حوزه دفاعی و سیاست خارجی، همچنان بخشی از حیات سیاسی- اجتماعی و انتقادی جامعه ایران را شکل خواهد داد. بنابراین در صورت «تشدید تهدید نظامی» و قرار گرفتن کشور در «آستانه جنگ»، رجوع تاریخی به تجربه نظامی جنگ برای تشریح وضعیت و انتخاب گزینه های مناسب، صورت خواهد گرفت. این ملاحظه راهبردی - تاریخی در رجوع به تجربه جنگ با عراق، با روایت و یادآوری خاطراتِ دفاع مردمی و همه جانبه، در پاسخ به تهدید علیه موجودیت و هویت برآمده از انقلاب و الگو سازی فرهنگی برای سامان دهی ارزشهای رفتاری جامعه ایران که پس از پایان جنگ مورد اهتمام قرار گرفته است، تفاوت دارد.