ارتش و سپاه درباره نقش و عملکرد خود در جنگ گزارش هایی را منتشر کرده اند که در گفتار و نوشتار فرماندهان و پژوهشگران قابل مشاهده است. در این متن ابتدا نظریه ارتش درباره «نقش و عملکرد ارتش در جنگ» و سپس به نظریه سپاه در این باره اشاره خواهد شد.

الف) مفاهیم اساسی در نظریه ارتش

در آثار ارتش، شامل تحقیقات انجام شده و گفتار و نوشتار فرماندهان جنگ، عملکرد ارتش در جنگ در چارچوب چند مفهوم و مسئله اساسی توضیح داده شده است:

1) ارتش در انقلاب، از طریق اعلام بی طرفی به جای رویاروئی با مردم، به پیروزی انقلاب کمک کرد. به دلیل سردادنِ شعار انحلال ارتش از سوی گروه های مختلف و تصفیه سران آن ، نیروهای ارتش درباره آینده خود نگران و دچار «بحران هویت» شدند. اعتماد و حمایت امام از ارتش و دستور برای رژه سراسری در کشور، همچنین واگذاری ماموریت مقابله با ضدانقلاب در کردستان، مهمترین سرمایه های ارتش و دلیل حفظ آن بود.

2) «فروپاشی انضباط سازمانی» و «سامانه فرماندهی» در ارتش و تجزیه یگان‌های آن با استقرار در مناطق مختلف برای اجرای ماموریت، به ویژه اعزام به کردستان برای مقابله با ضد انقلاب و تجزیه طلبی، مانع از تمرکز ارتش بر تهدیدات عراق و برخورداری از توان و آمادگی دفاعی برای شکست متجاوزین در نقطه صفر مرزی شد.

3) ارتش با توجه به مسئولیت دفاع از تمامیت ارضی کشور و استقرار در مرز، علاوه بر استقرار در مرز از آغاز سال 1359، طرح دفاعی ابوذر را تهیه و ابلاغ کرد که شامل مراحل مختلف برای دفاع و آزادسازی بوده است. همچنین ارتش اطلاعات خود را که شامل مشاهده تحرکات مرزی عراق بود، با نظر به احتمال وقوع جنگ، در اختیار مسئولین سیاسی کشور قرار داد، ولی به دلائل مختلف به گزارشها توجه نشد و همین امر موجب غافلگیری در سطح راهبردی شد.

4) ارتش با وجود عدم آمادگی و دشواریهائی که وجود داشت، به ویژه پس از کودتای نقاب، با همه توان خود دفاع کرد که نتیجه آن جلوگیری از پیروزی سه تا هفت روزه عراق شد. ناتوانی نظامی ارتش برای شکست متجاوزین در نقطه صفر مرزی، به دلیل ناتوانی سطح راهبردی در کشور و تاثیر پیروزی انقلاب در تضعیف ارتش بود.

5) آزادسازی مناطق اشغالی نیاز به زمان و آمادگی داشت، ولی ارتش تحت تاثیر فشار سیاسی مجبور به انجام عملیات‌های چهارگانه در زمان بنی صدر بعنوان رئیس جمهور و فرمانده کل قوا شد که با نتایج مورد نظر همراه نبود.

6) عملیات مشترک ارتش با سپاه که با فرماندهی شهید صیاد در ارتش آغاز شد، موجب شکل گیری ترکیب جدیدی شد که نتیجه آن، آزادسازی مناطق اشغالی در سال دوم جنگ بود.

7) پیشروی در خاک عراق نیاز به الزامات جدیدی داشت که علاوه بر تجهیزات و نیروی مناسب، همراه با پشتیبانی دولت و وحدت فرماندهی صورت می گرفت و نیروهای سپاه و بسیج باید تحت فرماندهی ارتش قرار می‌گرفتند. تبعیت ارتش از روش سپاه و واگذاری امکانات ارتش به سپاه، موجب تضعیف ارتش و تقویت سپاه برای پیروزی در عملیاتهای نظامی شد. علاوه بر این، استقرار نیروهای ارتش در خطوط دفاعی و هوشیاری عراق در برابر عملیات‌های ارتش، مانع از پیروزی ارتش در عملیات مستقل از سپاه شد.

ادامه دارد ...

مطالب مرتبط:

- یادداشت ها و مطالب مربوط به ارتش در جنگ