موضوع و مسئله جنگ، همانند بسیاری از موضوعات، مانند موسیقی، فیزیک و طب و ...، تاریخ دارد. به این معنا که با بررسی چرایی و چگونگی پیدایش، می‎توان فرایند تاریخی و تحولات آن را ترسیم کرد. با این توضیح، مطالعات مفهومی-تاریخی را باید با فرض تفکیک میان ماهیت جنگ و تاریخمندی آن انجام داد. به این معنا که مسئله جنگ را از دو طریق می توان مورد شناسایی قرار داد: نخست مفهوم و ماهیت جنگ و دیگری، تاریخ جنگ. هر چند تاریخ هر جنگی با ماهیت آن نسبت دارد و به تناسب تغییر در اهداف، ابزار و تاکتیک ها، تاریخ جنگ تغییر خواهد کرد. بعنوان مثال ماهیت و تاریخ جنگ ویتنام برای امریکا و ویتنامی ها همانند جنگ ایران و عراق نیست. بهمین دلیل تاریخنگاری و بررسیهای استراتژیک از تجربه این جنگ، متفاوت خواهد بود. زیرا تغییر در ماهیت جنگ موجب تغییر در نحوه تحقق در زمان و مکان و در نتیجه تاریخ آن می شود.

با این مقدمه از طریق تاریخنگاری رخدادهای جنگ با عراق، نمی توان فهم از ماهیت جنگ، به عنوان امر پویا و تکرارپذیر در آینده را فهم و صورت بندی کرد. به همین دلیل تأکید می‎شود بررسی های تاریخی باید براساس مفاهیم صورت بگیرد.

بررسی جزئیات تاریخی جنگ ایران و عراق و نتایج آن که هم اکنون مورد مناقشه نظامی و انتقاد سیاسی قرار گرفته، امکان فهم از مسئله جنگ و فرایند وقوع آن را تحت تأثیر قرار داده است. چنانکه در مواجهه با جنگ غزه و لبنان فرایند احتمالی تحمیل جنگ به ایران قابل فهم و پیش بینی نبود و ایران در تنگنای حمله اسرائیل به کنسولگری و سپس ترور هنیه در تهران و سیدحسن در لبنان وعده صادق 1 و2 را انجام داد. بنابراین برای فهم از مسئله جنگ گذشته و آینده، باید روش کنونی در نگرش تاریخی و توصیفی به مسئله جنگ را از وقایع محوری به بررسی مفاهیم تغییر داد. در غیر این صورت با وجود تجربه هشت سال جنگ، میراث آن به زمان گذشته و درون جزئیات تاریخی و پر مناقشه، محصور خواهد شد.

مطالب مرتبط:

- یادداشت های مربوط به مسئله جنگ