نظام ادراکی- تجربی جامعه ایران از علت و چگونگی وقوع جنگ، در اولویت نخست تابع تجربه جنگ با عراق و شکل‎گیری این تصوّر است که جنگ بر اساس هدف و برنامه قبلی و بصورت ناگهانی واقع می‎شود. در حالیکه واقعیت‎های تاریخی و راهبردی از حمله عراق به ایران، برخلاف این تصور رایج است. بعدها با حمله امریکا به افغانستان و عراق، نه تنها این ذهنیت تغییر نکرد، بلکه بیش از گذشته تقویت شد.

برداشت اولیه از علت و چگونگی وقوع جنگ، با انتشار اسناد و شکل‎گیری نظریه‎های جدید، در حال تغییر است. به این شکل که تلاش سیاسی و «امکان مذاکره» و استفاده از «قدرت بازدارندگی»، بعنوان دو عامل اساسی، نقش مهمی در مدیریت بحران و جلوگیری از تبدیل بحران به جنگ دارد. شکل‎گیری این مفاهیم بمعنای این است که وقوع جنگ حاصل یک اقدام یک‎طرفه و دفعی نیست، بلکه «زمینه‎های تاریخی»، «تضاد منافع»، «شکست سیاست» و «قدرت بازدارندگی»، منطق وقوع جنگ را بستر زمان شکل خواهد داد. بنابراین در صورت استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای تعدیل اهداف و منافع، همچنین موازنه سازی آن با قدرت نظامی، نه تنها می‎توان از وقوع جنگ جلوگیری کرد، بلکه با آزمون دیپلماسی و فرصت‎دادن به امکان توافق سیاسی، مشروعیت استفاده از قدرت نظامی، در صورت شکست مذاکرات افزایش خواهد یافت.

با این توضیح، آنچه هم‎اکنون میان ایران و امریکا، براساس نظریه «پیوستگی جنگ با سیاست» با طرح دوگانگی «توافق یا بمباران» در جریان است، نشان می‎دهد، استفاده از فرصت و ظرفیت دیپلماسی، بمعنای ایجاد توانمندی مدیریت بحران و جلوگیری از جنگ است. موفقیت در توافق موجب تغییر در نظریه رایج خواهد شد، چنانکه شکست در توافق، موجب ارجاع به مفهوم برآمده از تجربه جنگ با عراق می شود.

مطالب مرتبط:

- یادداشت های مربوط به پیوستگی جنگ و سیاست