جلد چهارم مجموعه پنج جلدی «نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار منتشرشده ارتش و سپاه» روانه بازار نشر شد. ناشر این کتاب، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که در سال 1402 آن را به چاپ رسانده است.

جلد چهارم این مجموعه که به همت محمد درودیان به رشته تحریر درآمده، 632 صفحه است و علاقمندان به این اثر می بایست برای خرید این کتاب، 140 هزار تومان بپردازند که با توجه به محتویات آن، مطالعه اش برای پژوهشگران و محققان در حوزه جنگ ایران و عراق مفید به نظر می‌رسد.

گفتنی است؛ جلد دوم تا پنجم مجموعه پنج جلدی «نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار منتشرشده ارتش و سپاه»، به بررسی آثار سپاه مربوط است.

نویسنده در مقدمه جلد چهارم با عنوان «گسترش سازمان سپاه در جنگ و مشارکت فعال در آزادکردن مناطق اشغالی» می نویسد: نقطه عطف تحولات جنگ‌- پس از وقوع آن در شهریور سال 1359 تا پس از فتح خرمشهر در سال 1361- به زمان آزاد‌سازی مناطق اشغالی و نیز چگونگی این آزادسازی برمی‌گردد. این تحول نظامی که در ادامه دفاع مردمی در برابر حمله عراق رخ داد، منطق ادامه جنگ در خاک عراق را توضیح می‌دهد.

درودیان با اشاره به اینکه تحولات رخ­ داده در جنگ(گذار از اشغال به آزادسازی) حاصل تحول در نظام مفهومی، سازمانی و آموزشی ارتش و سپاه در جنگ است، نوشته است: ارزیابی نتایج آنچه در این دوره تاریخی تحقق یافته است، از دو صورت کلی خارج نیست: اگر این تحول بر اساس اصول، مفاهیم و نظام آموزشی و تجربی ارتش رخ داده است، چرا پیش از این و بدون مشارکت سپاه و نیروهای مردمی رخ نداده بود؟ و اگر نتیجه مشارکت سپاه و نیروهای مردمی بود، این سؤال مطرح خواهد شد که مگر آموزه­ ها و نظام آموزشی ارتش چه تفاوتی با آموزه‌ها و نظام آموزشی سپاه دارد که به چنین تحولی منجر شد؟ پاسخ به این پرسش‌ها علاوه بر تبیین نظام معرفت‌شناسی ارتش درباره جنگ و استفاده از قدرت نظامی، چرایی تفاوت مسائل اساسی جنگ در آثار سپاه را با آنچه در آثار ارتش منتشر شده است، تا اندازه‌ای روشن می‌کند.

نویسنده در ادامه مقدمه کتاب، با طرح این سوال که؛ «آیا ایران که در آن زمان درگیر بحران‌های سیاسی و امنیتی بود و پیش از این نیز برای آزاد‌کردن مناطق اشغالی چهار عملیات ناموفق انجام داده بود، می‌‌توانست از بی‌ثباتی سیاسی عبور کند و مناطق اشغالی را با تکیه بر قدرت نظامی آزاد و عراق را به عقب‌نشینی از خاک ایران مجبور کند؟» می نویسد: در پاسخ باید گفت ایجاد تحول در جنگ و آزادکردن مناطق اشغالی نیازمند ثبات سیاسی در ایران و برتری نظامی بر عراق بود و برای تحقق این هدف مهم لازم بود تحولات سیاسی- اجتماعی در کشور رخ دهد. حذف بنی‌صدر از ساختار قدرت و فراهم‌کردن زمینه مشارکت نیروهای مردمی در جنگ و سازماندهی آنها در سازمان رزم سپاه، بستر این امر را فراهم کرد.

درودیان در ادامه می افزاید: اکنون پرسش این است: چه اتفاقی رخ داد که سپاه در آزادکردن مناطق اشغالی مشارکت کرد و این امر چه تأثیری در تفکر و ساختار نظامیِ سپاه، همچنین روند تحولات نظامی در جنگ گذاشت؟ این پرسش ناظر بر چگونگی تغییر تدریجی نقش و موقعیت سپاه از نیروی امنیتی به نظامی، همچنین تأثیرگذاری این تحولات در تغییر مسیر جنگ است که می‌توانست سپاه را از اعتماد عمومی و حمایتِ ساختار سیاسی برخوردار کند.

فهرست فصول جلد چهارم به شرح زیر است:

- فصل اول: برخورداری سپاه از تجربه، تفکر و سازمان رزم در جنگ

- فصل دوم: آغاز تحول در جنگ، با طراحی شکستن محاصره آبادان

- فصل سوم: شکل‌گیری موقعیت سپاه در جنگ با آزادکردن سوسنگرد و بستان

- فصل چهارم: گسترش سازمان رزم سپاه و آزادکردن منطقه غرب رودخانه کرخه

- فصل پنجم: فتح خرمشهر و تثبیت موقعیت سپاه

مطالب مرتبط:

- معرفی کتاب های محمد درودیان

- جلد دوم و سوم کتاب بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار ارتش و سپاه منتشر شد