جلد پنجم و آخرین جلد از مجموعه پنج جلدی «نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار منتشرشده ارتش و سپاه» روانه بازار نشر شد. ناشر این کتاب، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس است که در سال 1402 آن را به چاپ رسانده است.

جلد پنجم این مجموعه که به همت محمد درودیان به رشته تحریر درآمده، 624 صفحه است و علاقمندان به این اثر می بایست برای خرید این کتاب، 140 هزار تومان بپردازند.

جلد دوم تا پنجم مجموعه پنج جلدی «نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار منتشرشده ارتش و سپاه»، به بررسی آثار سپاه اختصاص دارد.

نویسنده در مقدمه جلد پنجم با عنوان «تغییر در استراتژی سپاه برای پیروزی نظامی در خاک عراق» می نویسد: پس از فتح خرمشهر در خرداد 1361، با وجود برتری نظامی ایران در برابر عراق، دشواری های تصمیم گیری برای استفاده از مذاکره سیاسی یا ابزار قدرت نظامی، با هدف ادامه یا پایان دادن به جنگ، ضمن در نظر گرفتن آینده انقلاب و امنیت مرزهای غربی کشور، ایران را در برابر موقعیت پیچیده و دشواری قرار داد که برون رفت از آن شش سال ادامه و سپس با پذیرش قطعنامه 598 پایان یافت.

درودیان در ادامه نوشته است: چالش اساسی فرماندهی عالی جنگ و سپاه در مرحله جدید، بررسی علت ناتوانی در دستیابی به پیروزی نظامی بود که در سپاه و در چهار مرحله، تحت عنوان مفهوم «استراتژی جنگ»، بازبینی و بررسی شد. در واقع شکاف میان توانمندی های تاکتیکی و عملیاتی تجربه شده در دوره آزادسازی با الزامات استراتژی تهاجمی برای عبور از مواضع و استحکامات دفاعی عراق، دو نتیجه اساسی داشت: به این معنا که از یک سو دشواری های مواجهه با شرایط جدید و دستیابی به پیروزی نظامی بر ارتش عراق و حامیانش را آشکار کرد، از سوی دیگر محاسبات و مفروضات موثر در تصمیم گیری برای ادامه جنگ را به آزمون گذاشت. بنابراین پس از فتح خرمشهر، اهداف و الزامات راهبردی ایران برای تعیین سرنوشت جنگ در خاک عراق، با استفاده از قدرت نظامی و بر پایه توانمندی و قابلیت های تاکتیکی و عملیاتی تجربه شده در دوره دفاع و آزادسازی برای دستیابی به پیروزی نظامی، در برابر چالش هایی قرار گرفت که بخشی از آن، دشواری های تأمین نیازمندی های تجهیزاتی، اصلاحات سازمانی، تغییر تاکتیکی و عملیاتی بود.

نویسنده با بیان روش های نقد و بررسی استراتژی نظامی جنگ در خاک عراق، آورده است: نقد و بررسی استراتژی نظامی جنگ در خاک عراق، با فرض «انطباق» استراتژی تهاجمی ج.ا.ایران پس از فتح خرمشهر با تفکر و تجربه عملیاتی و تاکتیکی سپاه، با استفاده از دو روش امکان پذیر است: روش اول؛ «تبیین تحولات جنگ» با صورت بندی رخدادهای سیاسی- نظامی که در آثار سپاه در مقایسه با ارتش بیشتر به آن توجه شده است. روش دوم؛ «نقد و بررسی تفکر، استراتژی و عملکرد سپاه» پس از فتح خرمشهر و تأثیر آن در روند تحولات سیاسی و نظامی در جنگ است. با توجه به اینکه هدف از انتشار این کتاب، نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار سپاه است، به همین دلیل از روش دوم استفاده شده است و وقایع و تحولات جنگ نیز به این شیوه صورت بندی می شود.

با نظر به نقش فعال سپاه در این مرحله در مقایسه با ارتش، در آثار سپاه به این مسایل بیشتر توجه شده است ولی کافی نیست. در حالی که این انتظار وجود دارد که در آثار سپاه، بر پایه مفاهیم استراتژیک، با توجه به آینده و بر اساس تجربه حال و گذشته، بنای فرهنگ و اندیشه جدید نظامی و راهبردی گذاشته شود، اما در آثار سپاه نیز همانند آثار ارتش، بیشتر از روش بررسی های تاریخی- عملیاتی، روزشمار و تاریخ شفاهی فرماندهان استفاده شده است که مسئله جنگ را از امری استراتژیک و مخاطره آمیز، به رخدادهای سیاسی- نظامی و عملیاتی در زمان یا تجربه فرماندهان تقلیل می دهد و محدود می کند.

در جلد پنجم کتاب، برای روشن شدن چالش ها و دشواری های دستیابی به پیروزی نظامی بر عراق پس از فتح خرمشهر، «مسایل اساسی جنگ تعاقبی در خاک دشمن» که طبق مندرجات منتشرشده در آثار سپاه، در چهار مرحله بازبینی شده است، در فصل های زیر بررسی خواهد شد:

فصل اول: گزینه های ایران و فرآیند تصمیم گیری پس از فتح خرمشهر

فصل دوم: ناتوانی در تعیین سرنوشت جنگ و تشدید اختلاف ارتش و سپاه

فصل سوم: گزارش جلسه بازبینی استراتژی جنگ پس از عملیات والفجر مقدماتی

فصل چهارم: تغییر در زمین و تاکتیک عملیات با انتخاب منطقه هور

فصل پنجم: فتح فاو و عبور از استحکامات دشمن در عملیات های کربلای 4 و 5

فصل ششم: تداوم جنگ در شمال غرب و غافلگیری در برابر تهاجم عراق به فاو

مطالب مرتبط:

- جلد چهارم مجموعه «نقد و بررسی مسایل اساسی جنگ در آثار ارتش و سپاه» منتشر شد