چندی پیش برای انجام فیزیوتراپی در جمع بیش از 12 نفر با میانگین سنّی 50 سال نشسته بودم. دو نفر روبروی هم با سن حدود 70 سال، با صدای بلند از خاطرات عملیات فتح المبین در فروردین سال 1361، سخن گفته و از شهدای برجسته جنگ یاد می‌کردند. با وجود اهمیت عملیات فتح المبین در آزادکردن بخش وسیعی از مناطق اشغالی ایران و آغاز هزیمت در نیروهای دشمن، جمع حاضر هیچ‌گونه علاقه‌ای برای توجه به بحث و یا مشارکت در آن از خود نشان نمی دادند. شاید به دلیل موقعیت افراد در نوبت درمان، چنین وضعیتی تا اندازه ای طبیعی فرض شود، اما در عین حال بیانگر محدودشدن توجه به عملیات و شهدای آن، به نسل دهه انقلاب و جنگ است که به دلیل ساختن تاریخ جنگ و تعریف نسبت هویتی با آن، همچنان خاطرات تلخ و شیرین آن روزها را به بهانه های مختلف و در مناسبت‌های گوناگون مرور می کنند. این موضوع را می توان در بازتاب رسانه ای رخدادهای مهم تاریخ جنگ و انقلاب، در مناسبت‌های تاریخی که پیش از این به آن توجه می شد، ولی اکنون فراموش شده است، مشاهده کرد.

 قرار گرفتن در برابر این وضعیت، موجب بازبینی پرسشی شد که پیش از این در ذهن داشتم و برای آن یادداشتی را در وبلاگم نوشتم. به این معنا که؛ چرا و چگونه وقایع تاریخی فراموش می شود؟ بر این باور هستم که فراموشی رخدادهای تاریخی با جابجایی در وقایع صورت می‌گیرد، به این معنا که وقایع جدید به تدریج جایگزین وقایع و مناسبت‌های پیشین می شود. با این پاسخ اجمالی هر چند مسئله بصورت کامل روشن نمی شود، ولی زمینه برای طرح پرسش دیگری فراهم می شود، مبنی بر اینکه: جابجایی وقایع تاریخی چه معنا و نتیجه ای دارد؟ تحولات تاریخی و جابجایی در موضوع و مفاهیم تاریخی، بیانگر تفاوت در تجربه زیسته افراد و جامعه در دوره های مختلف و هویت برآمده از آن می‌باشد که با تغییر نسل و گفتمان غالب، دستخوش تغییر می شود. زیرا هر نسلی تاریخ خود را تجربه کرده و از نو می‌سازد. بنا براین حتی اگر بپذیریم جابجایی در رخدادهای تاریخی و فراموشی آن، بخشی از تاریخ است، که هست، اما این موضوع را نمی‌توان نادیده گرفت که رویکرد و روش‌ها در تداوم و تغییر هویت‌های برآمده از تاریخ سازی در دوران های مختلف، نقش اساسی دارد. به این معنا که حتی اگر رخدادهای جدید جای وقایع پیشین را بگیرد، اگر وقایع جدید در نسبت با گذشته تعریف شود، می‌تواند موجب امتداد تاریخی شود. در غیر اینصورت اگر فراموشی تاریخی با اهتما به تغییرات تاریخی و بمعنای تغییر در هویت‌های برآمده از رخدادهای تاریخ ساز انقلاب و جنگ باشد که به گفته رهبر معظم انقلاب، به جامعه ایران «هویت، آرمان، شخصیت، استقلال و افق دید» داده است، این تحوّل باید بمعنای گسست هویتی- تاریخی محاسبه شود، زیرا نشانگر تغییرات بزرگ در آینده است و به همین دلیل موجب نگرانی است.

مطالب مرتبط:

- ضرورت مطالعات راهبردی درباره مسایل و تحولات جنگ ایران و عراق

- جابجایی در نسل ها و خاطرات تاریخی

- نسبت تاریخ با تاریخ چیست؟