تحولات فکری- ساختاری و تغییر کارکرد سازمانی سپاه برای تبدیل وضعیت از نیروی امنیتی به نیروی نظامی، حداقل تحت تأثیر سه عامل اساسی شامل؛ وقوع جنگ، اشغال سرزمین ایران و بن‎بست نظامی پس از شکست در آزادسازی مناطق اشغالی در سال اول جنگ، صورت گرفته است. به این شکل که تهدیدات امنیتی عراق در استان‎های غربی با حمایت از گروه‎های تجزیه طلب، همراه با تجاوزات مرزی دشمن قبل از آغاز جنگ، موجب مقابله سپاه با تهدات امنیتی در داخل شهرها و حضور در مرز شد. ساختار و سازمان سپاه که به تناسب مأموریت‎های جدید شکل گرفته بود، با برخورداری از اطلاعات امنیتی و نظامی، همراه با نگرانی از خطر جنگ، به تدریج زمینه‎های مشارکت سپاه را برای دفاع در برابر متجاوز فراهم کرد. تداوم حضور و مقاومت در برابر ارتش عراق در آغاز جنگ و در معابر وصولی و ضرورت سازماندهی و فرماندهی نیروها، منجر به تشکیل «ستاد عملیات جنوب» در خوزستان، بمثابه ستاد فرماندهی، هماهنگی و پشتیبانی نیروها در مهرماه سال 1359 شد.

مواجهه سپاه با نیروهای دشمن در مناطق اشغالی و شناسایی از مواضع و نیروهای دشمن با تشکیل خطوط پدافندی، شناخت از دشمن و ایجاد آمادگی روحی و رزمی برای طراحی عملیات ایذایی و محدود علیه دشمن را فراهم کرد. در این فرآیند، سپاه علاوه بر شناخت و اشراف اطلاعاتی بر دشمن و زمین، به تدریج اهمیت برخورداری از سازمان رزم، تجهیزات و طراحی مانور را درک و در عملیات‎های محدود مورد استفاده قرار داد. در این فرایند، اراده جنگیدن در کنار مهارت ذهنی و عملی، دو ضلع اصلی قدرت فرماندهی و عملیاتی سپاه را شکل می‎داد که در مواجهه عملی موردآزمون قرار گرفته و باورپذیر شده بود. چنانکه ادراک از محدودیت‎های سازمانی- تجهیزاتی سپاه و کشور، همچنین بهره‎برداری از آموخته‎های تجربی در مواجهه با دشمن، موجب استفاده از تاکتیک شکستن خطوط دفاعی دشمن با استفاده از نیروی پیاده شهادت‎طلب و تاریکی هوا شد. درواقع برای انهدام قدرت و سازمان دفاعی دشمن، متکی بر شناخت دقیق از زمین و دشمن، از طریق رخنه و عملیات در شب اقدام می‎شد. همچنین برای تثبیت مواضع تصرف‎شده نیز از آتش توپخانه ارتش و مهندسی جهادسازندگی برای ایجاد استحکامات استفاده می‎شد. بصورت تدریجی، ضرورت پیشروی در عمق مواضع دشمن، موجب تأکید بر پشتیبانی هوایی و تأسیس یگان زرهی و توپخانه شد. درواقع گسترش سازمان و تأمین تجهیزات مناسب، بخشی از کاستی‎های سپاه برای جنگیدن در برابر دشمن بود که به تدریج مورد توجه و تأکید قرار گرفت.

ادامه دارد ...

مطالب مرتبط:

- سپاه در جنگ