در یادداشت‎های پیشین درباره «جابجایی در تاریخ» نوشتم؛ با تغییرات نسلی و در شرایط، زمینه جابجایی در نگرش به نقش و اهمیت رخدادهای تاریخی فراهم می‎شود. به این شکل که به موازات ظهور رخدادهای جدید تاریخی، زمینه های مقایسه با گذشته و «نقدِ تاریخی» نیز فراهم می شود. در این جستار می خواهم موضوع مورد بحث را با بررسی تأثیر و اهمیت تاریخی عملیات «وعده صادق»، دنبال کنم. منطق تصمیم‎گیری برای عملیات وعده صادق، بر پایه ارجاع به «حق پاسخگویی» ایران به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق انجام شد و مورد پذیرش همگانی قرار گرفت.

استدلال یادشده برای تصمیم‎گیری بر پایه «حق پاسخگویی و توانمندی» برای طراحی عملیات وعده صادق، از این پس مبانی استدلال‎های سیاسی- نظامی درباره اعتراض به حمله نظامی امریکا به طبس را که در پنجم اردیبهشت سال 1359 و با هدف آزادی امریکایی‎های گروگان گرفته شده در 13 آبان سال 1358 صورت گرفت، تضعیف خواهد کرد. زیرا گفته می‎شود؛ همانگونه که ایران از حق پاسخگویی به حمله اسرائیل به کنسولگری خود در دمشق برخوردار بود، امریکا نیز بر همین اساس برای اقدام نظامی در طبس، پس از تصرف سفارت خود در ایران، اقدام کرده است. طرح این موضوع برای روشن شدن چگونگی تغییر در اهمیت رخدادهای تاریخی و تأثیر آن در بازبینی روایت‎های پیشین صورت گرفته است.

با این توضیح، صورتی از نقد تاریخی به دلیل رخداد جدید تاریخی شکل می‎گیرد که مبنای استدلال‎های تاریخی پیشین را مورد سئوال قرار می‎دهد. موضوع قابل توجه این است که نقطه عزیمت نقد تاریخی از گذشته به حال نیست، بلکه از حال و با ارجاع به گذشته صورت می گیرد. این موضوع برای روشن شدن ضرورت استفاده از زبان و استدلال جدید برای بازبینی رخدادها تاریخی اهمیت دارد. چنانکه با استفاده از اسناد و داده های جدید تاریخی می توان دلایل رویارویی ایران و امریکا را پس از پیروزی انقلاب و اقدام امریکا مبنی بر پذیرش شاه در خاک امریکا، مورد بازبینی قرار داد.

مطالب مرتبط:

- در برابر جابجایی در تاریخ چه باید کرد؟ تداوم و یا گسست؟

- جابجایی در نسل ها و خاطرات تاریخی