از تاریخ چگونه بیاموزیم؟

شنبه ۲۶ تیر ۱۴۰۰

   پرسش از نسبتِ میان آموخته ها با تجربیات تاریخی و تأثیرات آن در نگاه به گذشته و آینده، علاوه بر اینکه کارکرد فکری و سیاسی- اجتماعی تاریخ را آشکار می‌کند، می‌تواند موجب نگاه هدفمند به تاریخ و شکل‌گیری اراده ساختن تاریخ حال برای آینده شود. با این توضیح، همیشه نگاه به تاریخ از حال آغاز می شود و به صورت همزمان، گذشته، حال و آینده در کنار هم قرار می گیرند. چنین ادراکی از زمان‌های سه گانه، موجب پیوستگی حال با گذشته و هر دو با آینده و مقوّم «تاریخ‌سازی» است.

با وجود آن که مفهوم زمان، شرط ضروری برای تجربه آموزی است و خارج از زمان، هیچ امری قابل تحقق نیست، در عین حال تفکر واقعه محور و نقلی به جنگ ایران و عراق، بعنوان امر تجربه شده در زمان گذشته، مانع از فهم زمان در تفکر تاریخی از یکسو و از سوی دیگر فهم جنگ بعنوان یک مسئله راهبردی می‌شود.

تقلیل مفهوم زمان که محیط بر عالم و لازمه تعیین امور است، به امر تاریخی در گذشته و تقلیل گذشته به وقایع در زمان تاریخی و مکان جغرافیایی، مانع از فهم پیوستگی میان گذشته با حال و هر دو با آینده می شود. بنابراین برای آموختن از تاریخ و آینده ای که متفاوت با گذشته است، باید فهم از زمان مورد بازبینی قرار بگیرد. در نتیجه پرسش این است که؛ اگر تاریخ بمعنای واقعه در گذشته است، وقایع گذشته چگونه جای خود را به وقایع جدید می دهد و مفهوم و مصادیق امر تاریخی دستخوش تغییر می شود؟

برچسب ها:

تجربیات تاریخی

،

تفکر واقعه محور

،

امر استراتژیک

چالش های مواجهه با آینده

جمعه ۱۵ فروردین ۱۳۹۹

در نقد و بررسی های تاریخی برای مواجهه با گذشته، تأکید می شود که باید برای شناخت واقعیات تاریخی، وقایع و اقدامات را با نظر به شرایط مورد بررسی قرار داد. به این معنا که الزامات و شرایط را در نظر گرفت. فرضاً برای بررسی تصمیم‌گیری دانشجویان پیرو خط امام در تصرف سفارت آمریکا، باید شرایط را در نظر گرفت. چنین ملاحظه ای در بررسی اقدامات و تصمیمات گذشته بمعنای بررسی‌های ساختاری است و نتیجه آن در واقع پذیرش واقعیات تاریخی، برابر آنچه انجام گرفته است، می باشد.

تجربیات تاریخی موجب تکرار و تداوم الگوهای تکراری بر اساس ذهنیت های برآمده از تجربیات است. فرضاً تجربه بکارگیری نیروهای مردمی در جنگ موجب تکرار آن، حتی در عراق و سوریه می شود. چنانکه امروز وجود نیروهای حشدالشعبی، حاصل تجربه استفاده از نیروهای بسیجی در جنگ با عراق است.

ملاحظات دوگانه در بررسی ساختاری واقعیات تاریخی و همچنین تداوم ذهنیت و رفتارهای برآمده از تجربیات تاریخی، موجب جلوگیری از نقد گذشته و استفاده از تجربیات در موارد مشابه می شود. با این توضیح، چگونه می‌توان تجربه گذشته را نقد و بررسی و الگوهای ذهنی- رفتاری را تغییر داد؟ پاسخ به این پرسش، نقد گذشته است ولی در عمل با تأکید بر بررسی ساختاری درباره واقعیّات و تکرار تجربیات گذشته، راه بر هرگونه نقد بسته می شود.

با نظر به ملاحظات یاد شده، چگونه می توان از تجربیات گذشته و اصلاح آن استفاده کرد؟ چرا با وجود برخی اشتباهات در گذشته، نه تنها این اشتباهات توجیه و ادامه پیدا می‌کند، بلکه راه برای نقد آن بسته می شود؟ آیا نقد پیش فرض ها و مفروضات باید جایگزین نقد تفکرات و رفتارها شود؟ نقد از تاریخ و رفتار به تفکر و مفروضات تغییر می کند؟

 

مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به استفاده از تجربه جنگ

برچسب ها:

الگوهای ذهنی

،

مواجهه با آینده

،

تجربیات تاریخی

آیا از تاریخ می آموزیم؟

جمعه ۲۵ بهمن ۱۳۹۸

   پرسش از اینکه ما چه چیزی را چگونه از تاریخ می‌آموزیم؟، از نظر فردی و اجتماعی پاسخ‌های متنوع و متکثری را به همراه دارد. زیرا نظام آموزشی و رفتاری افراد و جوامع از نظر فرهنگی و تاریخی متفاوت است. علاوه بر این، اگر آموختن به معنای «اطلاع» یافتن باشد، حتماً ما با مطالعه تاریخی، از وقایع مطلع می‌شویم. ولی اگر آموختن بمعنای «یادگیری» و تربیت ذهنی و در نتیجه «عمل» باشد، پاسخ بسیار دشوار است. زیرا نه انسان تنها از طریق مطالعه و دانستن عمل می‌کند و نه تاریخ به تنهایی موجب التزام عملی انسان خواهد شد.

نقد وارده  بر «نقش تاریخ در آموختن و عمل کردن»، مقدمه ای بر طرح این پرسش است که؛ تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق چه تأثیری در آموختن جامعه ایران از جنگ و عمل به آن، خواهد داشت؟ برای پاسخ به این پرسش، می‌توان پرسش‌های دیگری را طرح و از مسیر پاسخ به آنها، امکان پاسخ به این پرسش را مورد بررسی قرار داد:

1- نسلی که جنگ را پس از انقلاب تجربه کرده است، هم اکنون در سطوح و حوزه های مختلف چگونه از این تجربه استفاده می‌کند؟ در واقع آیا نظام آگاهی ذهنی و تجربه عملی نسل جنگ، در آموختن این نسل از جنگ و عمل به آموخته ها، تأثیر گذاشته است؟ نشانه های این تغییرات کدام است؟ با فرض پاسخ مثبت پرسش دیگری وجود دارد:

2- نسلی که جنگ را تجربه و مدیریت کرد و امروز از این تجربه بعنوان یک الگوی فکری و رفتاری سخن گفته می شود، آیا با مطالعه تاریخ جنگ ها، چنین اقداماتی را طراحی و انجام داد یا اینکه در بزنگاه ظهور تاریخ جدید که با تجاوز عراق آغاز شد، نسل جدید راه خود را پیدا و به آن عمل کرد؟

در حالیکه به تأثیر تاریخ در آموخته ها و عمل آیندگان بعنوان پیش فرض‌های ذهنی در مواجهات تاریخی باور دارم، اما بر این نظرم که اطلاعات تاریخی به صورت مستقیم به نظام آگاهی فردی و جمعی، برای التزام عملی در موضوع خاص از جمله مسئله جنگ منجر نخواهد شد. بسیاری از رفتارها در عین اطلاع از تاریخ، برخلاف تجربه پیشین، صورت می‌گیرد. زیرا عوامل دیگری در شکل‌گیری تفکر، اراده و عمل فردی- اجتماعی تأثیر دارد که باید جداگانه به آن پرداخت.

 بنابراین عمل فردی- اجتماعی در بزنگاه تاریخی در فرد و جامعه، بیش از آنکه حاصل آموختن مستقیم از مطالعه تاریخ باشد، تابع شرایط است که حتی موجب بازخوانی تجربه گذشته خواهد شد. هر چند در این زمینه دانستن تاریخ بی تأثیر نخواهد بود.

برچسب ها:

تجربیات تاریخی

،

درس آموزی از تاریخ

آیا از تاریخ می آموزیم؟

پنجشنبه ۹ آذر ۱۳۹۶

   نسل حاضر در هر واقعه تاریخی، با وقوع و بسطِ واقعه تاریخی و شکل گیری روندهای جدید به تمامیّت می رسد. در واقع بسط و قبض تاریخی، به معنای فرود و فراز دوره های تاریخی، تغییرات اساسی را بصورت تدریجی و گاهی دفعی، آشکار می کند. نسل های بعد از واقعه که تحت تاثیر وقایع تاریخی قرار دارند، در بسیاری موارد نسبت به تاریخ جدید و روندهای برآمده از آن، رویکرد منتقدانه دارند و خود را استثناء پنداشته و تصور می کنند با گذشتگان در تجربه مشابه، تفاوت دارند. با این توضیح این گزاره رایج  که؛ «باید از تاریخ آموخت» ناظر بر چه معنائی است؟ آیا نیاموختن از تاریخ موجب تأکید بر گزاره آموختن از تاریخ نشده است؟ اگر چنین است پس چرا تاریخ بیش از آنکه موجب آموختن و درس آموزی باشد، موجب غفلت است؟

برچسب ها:

تجربیات تاریخی

،

درس آموزی از تاریخ

معرفی
    محمد درودیان هدف از تأسیس این صفحه، بیان دیدگاه‌ها درباره ابعاد سیاسی، اجتماعی و نظامی جنگ ایران و عراق و نیز بازاندیشی و اصلاح نظرات و آثار منتشر شده است. تقاضا دارم از طریق آدرس m.doroodian@yahoo.com بنده را از نقطه نظرات نقادانه و پیشنهادی خویش بهره‌ مند فرمایند.
    همچنین یادداشت های بنده از طریق کانال های ایتا و تلگرام قابل دسترسی است.

کانال ایتا محمد درودیان کانال تلگرام محمد درودیان
جستجو



    در اين سایت
    در كل اينترنت
برچسب ها