در حالیکه روایت کنونی از جنگ با برجستگی و برخی کاستی‌ها همراه است، شاکله آن بر اساس نقش تاریخی ملت ایران در برابر تجاوز عراق، قرار دارد که با هیچ دوره تاریخی قابل مقایسه نیست. در عین حال با تغییر در شرایط و حضور نسل جدید، گفتمان موجود در حوزه مطالعات جنگ ایران و عراق نیاز به بازبینی دارد.

با فرض اینکه هر نسلی تاریخ خود را دارد و از منظر مسایل جاری به گذشته نگاه می‌کند، این پرسش وجود دارد که چگونه باید گفتمان موجود را مورد بازبینی قرار داد و روایت‌های جدیدی را برابر نگرش‌ها و نیازهای نسل جدید سامان داد؟

تاریخ بمعنای وقوع در زمان و مکان، به دلیل برخورداری از نقش تاریخ سازی، هویت‌ساز است و هویت‌ها از پویایی برخوردارند. بنابراین آنچه هم اکنون درباره تاریخ وقایع، موضوعات و مسایل جنگ ایران و عراق جریان دارد، نیاز به بررسی تطبیقی با اسناد دارد، در غیر اینصورت بسیاری از واقعیات تاریخی تحت تاثیر ملاحظات هویتی و به دلیل بی‌دقتی دستخوش تحریف خواهد شد. تجربه اخیر در برخورد با روایت و تفسیر از عملیات کربلای چهار و نتیجه ان نمونه روشنی برای تاکید بر ضرورت بازبینی روایتهای موجود با اسناد است.

روش مواجهه با وضعیت کنونی را می‌توان از طریق تشکیل حوزه روش شناسی مطالعه و تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق مورد بازبینی قرار داد و از این طریق نه تنها از تحریف واقعیات تاریخی جلوگیری کرد، در عین حال با روش‌های خلّاقانه و توجه به ظرفیت‌های موجود در درون واقعیات تاریخی، روایت مناسب و صحیحی را به نسل کنونی ارایه کرد. نتیجه اقدام یاد شده علاوه بر روشن شدن واقعیات تاریخی برخی از مناقشات و داعیه های کنونی را که صرفا بر تناقضات استوار شده است برطرف خواهد کرد.

مطالب مرتبط:
+ تغییر در روایت از جنگ؛ زمینه‌ها و عوامل مؤثر

   وقایع تاریخی در زمان، محصور و متوقف نمی‌شود. فرضاً تاریخ انقلاب و جنگ، به زمان های مختلفی شامل زمینه ها، وقوع و برخی حوادث و تحولات نسبت داده می‌شود. در واقع «تاریخ تقویمی» نمایندگی «وقایع تاریخی» را بر عهده می گیرد. با وجودیکه تصور می‌شود تاریخ محصور در زمان گذشته و تاریخ تقویمی است، اما همواره با «روایت‌های اکنونی» از گذشته بصورت شفاهی، نوشتاری و هنری در ابعاد مختلف مواجه هستیم. در حالیکه امری را به زمان گذشته و زمان- مکان خاص محدود کرده و به آن نسبت می‌دهیم، اما معانی متفاوت و رو به تغییر را از واقعه، در زمینه ها و با روش های مختلف، می‌پذیریم. معما و یا مسئله اساسی چگونگی ثبات و در عین حال تغییر و تداوم در تاریخ است. با این توضیح، مسئله چیست؟ چرا معنایی که از وقایع تاریخی همواره در حال تغییر است، در زمان تقویمی محدود شده، قرار می‌گیرد؟ به عبارت دیگر؛ ثبات در تاریخ تقویمی، چگونه با تحول در روایت‌های تاریخی در کنار هم قرار گرفته است؟

1- در پاسخ اولیه به پرسش مورد بحث می توان تاکید کرد که؛ در بررسی های تاریخی درباره وقایع، موضوعات و مسایل اساسی، با ارجاع به زمان و ثابت فرض کردن آن صورت می گیرد، مگر آنکه «زمان وقوع»، محل نزاع و پژوهش باشد. در عین حال در این پژوهش ها، روایت جدیدی ارایه می شود که با آنچه زمان واقعه و یا پس از آن مطرح شده است، نوعاً تفاوت دارد و گاهی این موضوع از منظر تعریف مفهوم «تحریف در تاریخ» محل بحث و مناقشه قرار می گیرد. مهم آن است که تفاوت در تفسیر و روایت‌ها، هیچگاه تأثیری بر تغییر زمان تقویمی ندارد. مگر آنکه زمان وقوع، محل پژوهش قرار گرفته باشد.

2- علاوه بر اینکه علت تغییرناپذیری زمان تقویمی و تغییرپذیری تفسیری- روایتی از واقعه، محل بحث و نیازمند پژوهش است، اما علت اینکه چرا و چگونه روایت ها و تفسیر از واقعه تغییر می کند، نیازمند بررسی است. هم اکنون زمان تقویمی وقوع جنگ همچنان ثابت و 31 شهریور سال 1359 است، اما تفسیر و روایت ها از وقوع جنگ تغییر کرده است. علت این تغییر و نتیجه آن چیست؟ پرسش یاد شده و پاسخ به آن، به این اعتبار اهمیت دارد که ناظر بر تاریخمندی انسان و جوامع انسانی است. چنانکه در یادداشت دیگری نوشتم، در هر صورت تاریخ، تاریخ است، هر چند با مناقشه و تحریف همراه است.