با توجه به اینکه هم اکنون سه دهه از زمان اتمام جنگ در سال 1367 گذشته است، بنابراین تجربه جامعه ایران در جنگ با عراق در حال تاریخی شدن است. با این توضیح، با این تجربه تاریخی چگونه باید مواجه شد؟ بررسی‌های گفتاری و نوشتاری موجود، هر چند با رویکرد و روش‌های سیاسی، تاریخی و اجتماعی دنبال می‌شود، ناظر بر «خودآگاهی تاریخی» نیست. به این معنا که آنچه بعنوان نگارش تاریخ انجام می‌شود، بر پایه گسست زمانی گذشته با حال صورت نمی‌گیرد! علت این تناقض که بررسی تاریخی، بدون خودآگاهی صورت می‌گیرد، دو دلیل است:
1- توصیف و تحلیل وقایع جنگ بیشتر از سوی نسل جنگ و در چارچوب امتداد تجربه گذشته صورت می گیرد، در حالیکه پرسش‌گری نسل جدید و روش برخورد آنها بر اساس «تاریخی شدن» تجربه جنگ با عراق است. دوگانگی موجود یکی از مسائل کنونی در حوزه مطالعات جنگ ایران و عراق است.
2- رویکرد سیاسی، تبلیغاتی و فرهنگی به تجربه جنگ، گذشته را در امتداد وضعیت کنونی قرار داده است. بنابراین غلبه رویکرد سیاسی - تبلیغاتی، مانع از توجه به وجه تاریخی و ضرورت های آن شده است.
فارغ از این ملاحظه و با فرض تاریخی شدن این تجربه، پرسش این است که؛ چگونه باید با این تجربه تاریخی مواجه شد؟ آنچه روشن است؛ با وقوع رخدادهای تاریخی در زمان و مکان، وقایع به تدریج تاریخی می‌شود و تنها تأثیرات آن تداوم پیدا می‌کند و محل بحث و مناقشه قرار می گیرد. با این توضیح بنظرم دو روش کلی برای مواجهه با تجربه وجود دارد:
1. آغاز بررسی‌های تاریخی و توصیه برای حال و آینده.
برابر این روش، نقطه عزیمت در بررسی‌ها، از گذشته شروع و تلاش می‌شود در برخی زمینه‌ها توصیه و تجویز صورت بگیرد که بسیار کلی و فاقد ارتباط مفهومی- سیستماتیک میان گذشته با حال است.
2. تمرکز بر نیازهای حال و رجوع به تجربه گذشته برای پاسخ به آن.
رویکرد دوم در مقایسه با رویکرد اول از تأثیرات بیشتری برخوردار است. زیرا بررسی‌های تاریخی به دلیل رویکرد و روش، بر داده‌ها و زمان گذشته تمرکز دارد و تاریخ را در تاریخ محصور می‌کند. در حالیکه رجوع به تجربیات گذشته، به دلیل «مسئله محوری» در نیازسنجی‌های زمان حال و آینده، مهمتر از آن؛ استفاده از روش نقد بجای توصیف، امکان استفاده از تجربه گذشته را بصورت خاص فراهم می‌کند. مهمتر آنکه استفاده از رویکرد دوم این موضوع را روشن خواهد کرد که چگونه در برخی موارد مشابه، به تجربه جنگ با عراق توجهی صورت نگرفته است. در صورت صحت برداشت یاد شده، یکی از دلایل پیدایش این وضعیت، استفاده از رویکرد و روش سیاسی، تاریخی و تبلیغاتی، بجای نقد و بررسی عمیق تجربیات تاریخی است.
مطالب مرتبط:
+ مطالب مربوط به بررسی تجربه جنگ
هدف از تأسیس این صفحه، بیان دیدگاه‌ها درباره ابعاد سیاسی، اجتماعی و نظامی جنگ ایران و عراق و نیز بازاندیشی و اصلاح نظرات و آثار منتشر شده است. تقاضا دارم از طریق آدرس m.doroodian@yahoo.com بنده را از نقطه نظرات نقادانه و پیشنهادی خویش بهره مند فرمایند. 
