واقعیت تاریخی تجربه جنگ با عراق ناظر بر این معنا است که نقش نیروهای نظامی بویژه ارتش، سپاه و بسیج در جنگ با حضور همه جانبه مردم، دو رکن اساسی در دفاع همه جانبه بوده است. چنانکه حضور نیروهای نظامی موجب قوت قلب و اعتماد بنفس مردم بود و متقابلاً حضور و حمایت مردم موجب افزایش روحیه و پشتیبانی از نیروهای نظامی بود.

تاریخ‌نگاری جنگ در ارتش و سپاه، با برخورداری از اسناد جنگ، قدرت مالی و ایجاد سازمان و ساختار برای سازماندهی جریان های فکری- تبلیغاتی، موجب تنگ شدن فضای نقد، همچنین مانع از آشکار شدن نقش تاریخی مردم در جنگ، فراتر از آنچه فقط در تبلیغات گفته می شود، شده است. در واقع هم اکنون هیچگونه تفکر و روش مشخصی برای بازنمایی نقش مردم در جنگ، غیر از گونه‌های محدود تاریخ شفاهی و خاطره نویسی، برای تبیین  نقش تاریخی مردم در تغییر روند تحولات سیاسی- نظامی در جنگ، تا کنون تهیه و منتشر نشده است.

مطالب مرتبط:

+ جنگ و جامعه