تعریف روش‌شناسی بررسی «مفاهیم اساسی» جنگ ایران و عراق در این یادداشت، بمعنای بررسی «تاریخ شکل گیری و تلاقی مفاهیم» با تحولات سیاسی، نظامی و امنیتی است. زیرا تأثیر شرایط و تجربه مواجهه با مسئله جنگ، موجب شکل گیری مفاهیم می شود. متقابلاً مفاهیم امکان فهم از شرایط و صورت‌بندی رخدادها و مواجهه با مسائل را فراهم می‌کند. با این توضیح، بدون استفاده از «مفاهیم»، امکان فهم از شرایط و صورت بندی تحولات وجود ندارد. چنانکه بدون وجود شرایط، امکان تجربه فهم از مسائل ایجاد نخواهد شد. ...

موضوع تغییر در مفاهیم که در یادداشت‌های پیشین به آن اشاره کردم، ناظر بر ساختار معنایی برای دسته بندی جزئیات، موضوعات و مسایل جنگ ایران و عراق است. با این توضیح، اهمیت مفاهیم آشکار می شود. چنانکه با تغییر در شرایط و مسایل، در واقع مفاهیم دچار گسست معنایی می شود. اکنون این پرسش وجود دارد که؛ مفاهیم چگونه تغییر می کند؟ بعنوان مثال بر اساس مفهوم «جنگ مردمی»، نقش مردم در دفاع و شکست ارتش عراق مورد تأکید قرار می گیرد. همچنین بر اساس «مفهوم متجاوز»، اهداف و ماهیت حمله عراق به ایران با استفاده از مفهوم زمینه سازی جنگ و حمایت آمریکا از عراق تفسیر و معنا می‌شود. بنابراین اگر مفهوم جنگ مردمی و یا مفهوم تجاوز عراق دستخوش تغییر شود، نظام مفهومی و روایی جنگ که در فرآیند هشت سال شکل گرفته است، دستخوش تغییر خواهد شد. بنابراین بر اساس نظریه «تاریخمندی فهم»، تغییر در مفاهیم جنگ، در نسبت با شرایط و زمانه، نیاز به نقد و بررسی دارد.

بنظرم با وجود تعاریف مختلف از مفاهیم و روش بررسی تاریخ مفاهیم، ما همچنان درگیر تاریخ نگاری واقعه و تحلیل و بررسی عملکرد یگانی- سازمانی ارتش و سپاه در جنگ هستیم و هنوز وارد بررسی مفاهیم به اعتبار تعاریف رایج نشده ایم. گادامر فیلسوف آلمانی با تأکید بر «تاریخمندی فهم»، بر تاریخ مفاهیم بعنوان استقلال مفاهیم در بستر تاریخی تأکید کرده است.

مطالب مرتبط:

- یادداشت های مربوط به مفاهیم جنگ