چندی پیش برای انجام فیزیوتراپی در جمع بیش از 12 نفر با میانگین سنّی 50 سال نشسته بودم. دو نفر روبروی هم با سن حدود 70 سال، با صدای بلند از خاطرات عملیات فتح المبین در فروردین سال 1361، سخن گفته و از شهدای برجسته جنگ یاد می‌کردند. با وجود اهمیت عملیات فتح المبین در آزادکردن بخش وسیعی از مناطق اشغالی ایران و آغاز هزیمت در نیروهای دشمن، جمع حاضر هیچ‌گونه علاقه‌ای برای توجه به بحث و یا مشارکت در آن از خود نشان نمی دادند. شاید به دلیل موقعیت افراد در نوبت درمان، چنین وضعیتی تا اندازه ای طبیعی فرض شود، اما در عین حال ...

یادداشت حاضر را در پاسخ به پرسش مندرج در عنوان بحث و بر اساس مشاهدات و مطالعه آنچه در فضای رسانه‌ای منتشر شده است، نوشته و در این زمینه، دسترسی مستقیم و کامل به بررسی‌های موجود در نظام کارشناسی و تصمیم‌گیری کشور نداشته ام.

تا قبل از حمله روسیه به اوکراین که از آن تحت عنوان «عملیات ویژه نظامی» نام برده شد، در هیچ یک از رسانه‌ها و نشریات و در اظهارات مقامات رسمی، افراد دانشگاهی و اعضای مراکز مطالعاتی کشور، اظهارنظری مبنی بر «احتمال حمله روسیه» به اوکراین مشاهده نشد. حداقل می‌توان تأکید کرد که نظریه غالب در ایران، باور به «عدم وقوع جنگ» بود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت ایران در مورد وقوع جنگ در اوکراین غافلگیر شد. بر همین اساس در ادامه، علت غافلگیری در برابر وقوع جنگ بررسی خواهد شد ...

اشاره:

   در یادداشت اول درباره «ضرورت تغییر در روش مطالعه جنگ»، سه گزینه را طرح کردم و در یادداشت دوم یک نمونه را که «جنگ اوکراین» است، بعنوان چگونگی تغییر در روش مطالعه جنگ، مورد بررسی قرار دادم. در این یادداشت به دشواری ها و پیچیدگی های موجود و گزینه پیشنهادی اشاره خواهم کرد. ...

   «تفکر تاریخی» در جامعه ایران، به‌معنای توانمندی و اهتمام به اندیشه‌ورزی درباره گذشته و بازتعریف شالوده‌های هویتی در نسبت با داشته‌های تاریخی، با تصمیم‌گیری جامعه ایران برای انقلاب، دچار گسست شد زیرا باور عمومی به ضرورت انقلاب در جامعه ایران، در چارچوب هویت جدید انقلابی و اسلامی، تنها در صورت انقطاع از هویت پیشین قابل دستیابی بود. به همین دلیل پیروزی انقلاب، سرآغاز شکل‌گیری دوگانگی در جامعه ایران در نسبت با گذشته و آینده بود که به دو صورت متفاوت، همچنان ادامه دارد: ...

اشاره

در بخش اول ضرورت تحول در رویکرد و روش مطالعه جنگ ایران و عراق، با تاکید بر موضوعات سه‌گانه پیشنهاد شد. یادداشت حاضر در همین چارچوب، با تأکید بر جنگ در اوکراین نوشته شده است. پیگیری و تحقق پیشنهادات سه گانه در بخش اول، می تواند فهم از تجربه جنگ با عراق را فراتر از زمان گذشته و مفهوم دفاع مقدس، با نظر به آینده و پاسخ به نیازهای پیش رو در کانون توجه قرار بدهد. از این طریق نظام مفهومی حاکم بر روش توصیف و تحلیل تاریخی- دفاعی از جنگ با عراق، به روش بررسی راهبردی، بر محور مفهوم جنگ بعنوان یک امر استراتژیک و متعلق به آینده، تغییر خواهد کرد. در صورت بی توجهی به این مسئله، تجربه جنگ با عراق در تاریخ و زمان گذشته محصور و مخاطبین آن با تغییر نسل، محدود خواهند شد ...

مشخصه تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق در شرایط کنونی، از نظر رویکردی، به سیاسی- عملیاتی و روش توصیفی- تحلیلی و تا اندازه ای انتقادی قابل تقسیم است که بیشتر از سوی دو نهاد ارتش و سپاه که اسناد را در اختیار دارند، صورت می گیرد. محدودیت در دسترسی به اسناد و شکل نگرفتن ادبیات انتقادی در حوزه مباحث سیاسی- استراتژیک، محدودیت‌های روش شناختی که بیشتر توصیفی- نقلی است، همراه با برخی عوامل دیگر، گفتمان غالب و گونه‌های پژوهشی را به «امتداد گذشته و تکرار» تبدیل کرده است ...