نظام ادراکی- تجربی جامعه ایران از علت و چگونگی وقوع جنگ، در اولویت نخست تابع تجربه جنگ با عراق و شکل‎گیری این تصوّر است که جنگ بر اساس هدف و برنامه قبلی و بصورت ناگهانی واقع می‎شود. در حالیکه واقعیت‎های تاریخی و راهبردی از حمله عراق به ایران، برخلاف این تصور رایج است. بعدها با حمله امریکا به افغانستان و عراق، نه تنها این ذهنیت تغییر نکرد، بلکه بیش از گذشته تقویت شد.

برداشت اولیه از علت و چگونگی وقوع جنگ، با انتشار اسناد و شکل‎گیری نظریه‎های جدید، در حال تغییر است. به این شکل که تلاش سیاسی و «امکان مذاکره» و استفاده از «قدرت بازدارندگی»، بعنوان دو عامل اساسی، نقش مهمی در مدیریت بحران و جلوگیری از تبدیل بحران به جنگ دارد ...

چنانکه در یادداشت‎های پیشین مورد تاکید قرار گرفت، تجاوز عراق به سرزمین ایران موجب شکل گیری رویکرد دفاعی به جنگ ایران و عراق شد، در حالیکه آنچه میان ایران و عراق به مدت هشت سال ادامه داشت، جنگ بود. هم اکنون مفهوم جنگ دفاعی برای ترسیم موقعیت و عملکرد دفاعی جامعه ایران در برابر تجاوز ارتش عراق مورد استفاده قرار می گیرد. چنانکه از خاطره گویی و توصیف رخداد، در مقایسه با سایر روش ها، بیشتر استفاده می شود و حداقل از نظر معرفت شناختی، دو نتیجه اساسی داشته است:

...

موضوع و مسئله جنگ، همانند بسیاری از موضوعات، مانند موسیقی، فیزیک و طب و ...، تاریخ دارد. به این معنا که با بررسی چرایی و چگونگی پیدایش، می‎توان فرایند تاریخی و تحولات آن را ترسیم کرد. با این توضیح، مطالعات مفهومی-تاریخی را باید با فرض تفکیک میان ماهیت جنگ و تاریخمندی آن انجام داد. به این معنا که مسئله جنگ را از دو طریق می توان مورد شناسایی قرار داد: نخست مفهوم و ماهیت جنگ و دیگری، تاریخ جنگ. هر چند تاریخ هر جنگی با ماهیت آن نسبت دارد و به تناسب تغییر در اهداف، ابزار و تاکتیک ها، تاریخ جنگ تغییر خواهد کرد. بعنوان مثال ماهیت و تاریخ جنگ ویتنام برای امریکا و ویتنامی ها همانند جنگ ایران و عراق نیست. بهمین دلیل تاریخنگاری و بررسیهای استراتژیک از تجربه این جنگ، متفاوت خواهد بود. زیرا تغییر در ماهیت جنگ موجب تغییر در نحوه تحقق در زمان و مکان و در نتیجه تاریخ آن می شود ...

پرسش از اهمیت زمان برای تصمیم گیری در بزنگاه های تاریخی، هر چند یک اصل و قاعده کلی است، ولی درک آن تا اندازه ای براساس تجربه و آزمون و خطا فراگیری می شود. نظر به اهمیت این موضوع در ارزیابی‎های تاریخی و راهبردی برای آینده، در این یادداشت به دو مورد از تجربیات تاریخی اشاره خواهد شد:

1- تصرف سفارت امریکا با هدف نگرانی از پیامدهای سفر شاه به امریکا و تکرار تجربه کودتای 28 مرداد 1332 و پیامدهای آن، با آشکارسازی تمایز تفکر و رفتار انقلابی نیروهای پیروان خط امام با تفکر لیبرالیستی و مارکسیستی، کارکردهای متفاوتی داشت که از نظر تاریخی هنوز جریان دارد. ...

تجربه زیسته یک جامعه در دوران جنگ، به معنای صورتی از زندگی در همه ابعاد و جزئیات آن است. انتقال جزئیات تجربه زیسته در هر دوره ای، براساس مفاهیم کلی صورت می گیرد. با این توضیح، تجربیات نظامی جنگ با عراق با توصیف جزئیات، در قالب گزارش از عملیات ها، قابل انتقال به آینده نخواهد بود. زیرا توصیف رخدادهای جزیی با گزارش عملیات یا استفاده از خاطرات و ادبیات، بمعنای بازنمایی «جهان شبه جنگ» است که جایگزین واقعیات تاریخی ـ راهبردی خواهد شد. در حالیکه با بررسی­‎های استراتژیک و تعیین نسبت عملیات های نظامی، با اهداف و نتایج آن و هر دو با اهداف سیاسی، می توان امکان انتقال تجربه جنگ و استفاده از تجربه گذشته را با استفاده از مفاهیم، برای پاسخ به نیازهای آینده را فراهم کرد ...

تأثیر و تداوم پیامدهای عملیات طوفان الاقصی در 7 اٌکتبر( 15 مهر1402) بر حماس و حزب الله و سپس درگیری مستقیم ایران و اسرائیل در دو مرحله، بمنزله آزمون قدرت دفاعی- تهاجمی و منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت بود که شالوده های آن بر پایه تجربه جنگ با عراق، مقابله با اشغالگری امریکا و اسرائیل، همچنین مقابله سرنوشت ساز با داعش در منطقه، بنیان گذاری شده بود. با این توضیح، به دو روش می توان با تجربه جنگ اخیر و پیامدهای آن مواجه شد: ...